Het andere gesprek voeren

Je wilt als zorgprofessional aan de slag met Positieve Gezondheid. Besef je dan goed dat je een coachende rol moet aannemen. En dat het werken met Positieve Gezondheid – in het begin – meer tijd kost. Maar die tijd verdient zich al snel terug omdat je werkt aan vraagstukken die mensen zelf belangrijk vinden. Zij gaan daardoor eerder aan de slag met wat hun gezondheid of geluk in de weg staat. Een aantal tips om meer ruimte te maken voor het andere gesprek:

1. Plan het spinnenweb in
   Vraag mensen om voorafgaand (als dit mogelijk is) aan de afspraak het spinnenweb in te vullen (online of digitaal) en om het ingevulde spinnenweb mee te nemen. Je kunt ook de korte versie ter plekke laten invullen. Hou rekening met een half uur tot een uur om samen te reflecteren op de uitkomsten.
2. Niet alles hoeft in één keer
   Komt er veel voorbij in het gesprek? Je kunt in een volgende afspraak weer verder. Niet alles hoeft in één keer.
3. Blok een paar tijdstippen in je agenda
   Reserveer per week standaard een paar plekjes in je agenda om met mensen af te spreken met wie je het ingevulde spinnenweb gaat bespreken.
4. Stel een Positief Gezondheidsspreekuur in
   Steeds meer zien we dat zorgverleners werken met speciale spreekuren om met mensen het spinnenweb in te vullen en te bespreken. Bijvoorbeeld in wijken waar een grotere gezondheidsachterstand is. En ook om mensen te kunnen begeleiden die hun leefstijl willen aanpassen vanwege gezondheidsproblemen.

Het gesprek dat zichtbaar maakt wat écht belangrijk is

Met Positieve Gezondheid voer je gesprekken die tot verrassende uitkomsten kunnen leiden. Zo kan blijken dat achter een gezondheidsklacht een heel ander probleem schuilgaat. Ook is het verbluffend hoe goed mensen zelf vaak weten wat er nodig is om hun gezondheidssituatie te verbeteren. De beste raadgever? Dat zijn zij zelf.

Hoe begin je over het spinnenweb?

Positieve Gezondheid is misschien geen bekend begrip bij degene bij wie je het wil inzetten. Het is ook niet per se nodig om het gedachtegoed uit te leggen, voor je er een vraag over stelt.

Ben je benieuwd naar hoe iemand zelf zijn gezondheid beoordeelt?

Dan kun je beginnen met deze vraag: ‘Ik ben nieuwsgierig hoe u tegen uw gezondheid aankijkt. Zou u op een schaal van 0-10 een cijfer kunnen geven, hoe gezond u zich voelt?’ Geeft dat aanleiding om eens verder te kijken? Nodig dan de persoon uit om het spinnenweb in vullen.

Is er een hulpvraag of klacht?

Dan kun je deze introductie gebruiken: “Ik zie vaak dat klachten te maken kunnen hebben met andere dingen die spelen in het leven. Zullen we eens breder kijken?’ Nodig de persoon uit om samen breder te kijken naar hoe het met hem gaat.

Zo kun je samen de uitkomsten bespiegelen

Het spinnenweb is bedoeld om mensen zelf te laten nadenken over hun situatie en om de dialoog daarover op gang te helpen. Maar hoe doe je dat?

Kenmerkend voor het andere gesprek is dat je contact maakt, aandachtig luistert en de ander helpt om zo veel mogelijk zijn eigen oplossingen te vinden. Als professional neem je een meer coachende rol aan.

Begin het gesprek met open vragen

Maak in het gesprek zoveel mogelijk ruimte voor gedachten en associaties. Die kunnen tot onverwachte aanknopingspunten leiden. Open vragen helpen daarbij, zoals:

Wat vindt u ervan?

Hoe was het om dit in te vullen?

Vertel eens?

Wat valt u op?

Wat is belangrijk voor u op dit moment?

Welke inzichten kreeg u bij het zien van uw spinnenweb?

Kunt/wilt u daar iets meer over vertellen?

Wat je beter niet kunt doen

De neiging kan bestaan om vooral te kijken naar de lage scores in het spinnenweb. Maar dat is niet de bedoeling. Het gaat er juist om aandacht te hebben voor:

Wat voor de ander belangrijk is

Waar de ander kracht uit put en energie van krijgt

Waar de ander meer aandacht aan wil geven omdat het hem op weg helpt naar zijn droom

Luister aandachtig

Wacht even af wat je open vragen bij de ander losmaken. Soms beginnen mensen over hun laagste score. Maar het komt minstens zo vaak voor dat mensen het gaan hebben over andere zaken. Zo kan het zijn dat je iemand na jaren iets hoort vertellen wat je nog niet wist, maar wat wel belangrijk is. Het kan de sleutel zijn voor iemands probleem of gezondheidsvraag.

Breng rust in het gesprek

We hebben vaak snel de neiging om stiltes te vermijden en om in die stiltes helpende vragen te stellen. Laat juist even stiltes vallen. In de momenten van stilte kunnen mensen makkelijker bij hun gevoelens en gedachten komen.

Zet je oordelen opzij    

De echte deskundige die de goede beslissingen kan nemen en uitvoeren, zit tegenover je. Mensen weten vaak heel goed wat zij nodig hebben en wat hen kan helpen. Vertrouw op die wijsheid.

Toets wie er aan het werk is

Ga in het gesprek geregeld even na: wie is er aan het werk nu? Ben ik dat? Of juist degene die tegenover me zit? Als de laatste het geval is, ben je goed bezig.

Kies een gespreksroute

In het gesprek dient zich gaandeweg het moment aan om samen te bekijken welke stappen gezet kunnen worden. Blijf ook in deze fase in je coachende rol. Help de ander zijn eigen weg te vinden. Je kunt daarvoor bijvoorbeeld oplossingsgerichte vragen inzetten. Anderen vinden het prettig om meer structuur en houvast te hebben met hulp van het actiewiel. Probeer uit wat bij je past.

Kijk of een vervolgafspraak nodig is

Soms kan er tijdens het gesprek veel aan het licht komen. Het kan dan nodig zijn om een vervolgafspraak te maken om een dimensie van het spinnenweb verder uit te diepen. Of om anderen te betrekken bij een volgende stap, denk aan andere zorgprofessionals, welzijnswerkers, mantelzorgers, vrijwilligers of familieleden.

Hoe stel je oplossingsgerichte vragen?

Het stellen van oplossingsgerichte vragen, heeft vaak een krachtig effect. Je komt daarmee dichter bij de verlangens van mensen. Ook stimuleren de vragen dat de aandacht niet gaat naar wat niet kan, maar juist naar wat beter gaat. Daardoor worden oplossingen (weer) mogelijk.

Bij deze manier van gespreksvoering spelen twee uitgangspunten een belangrijke rol:

Als iets (beter) werkt, doe er dan meer van

Als iets niet werkt, stop er dan mee en doe iets anders

Dit zijn vier handige sleutelvragen die je kunt stellen:

Waar hoopt u op?

Welk verschil zal dat maken?

Wat werkt?

Wat zal een volgend teken van vooruitgang zijn? Of: Wat zal uw volgende stapje zijn?

Hoe help je mensen aan een haalbaar voornemen?

Het actiewiel inzetten

Het actiewiel helpt mensen aan een besluit dat leidt tot haalbare acties. Het bestaat uit vijf stappen die je een persoon doorneemt. Daarbij kan het helpen om de afbeelding van het actiewiel te laten zien. Na de vijf stappen is de cirkel rond en kun je het gesprek voor dat moment afronden.

Dit zijn de stappen

Stap 1. Hoe gaat het nu?

Het ingevulde spinnenweb helpt die vraag beantwoorden. Wat valt je op als je je spinnenweb ziet? Hoe vind je dat het met je gaat?

Stap 2. Wat wil je?

Wat is belangrijk voor je? Zou je naar aanleiding van het ingevulde spinnenweb ergens meer aandacht aan willen geven of iets willen veranderen? En zo ja, wat is dat? En wil je dat echt? Daarbij kan het gaan over een (kleine) stap in de richting van je droom. Maar ook over iets wat je dwars zit en wat je zou willen veranderen.

Stap 3. Wat kun je?

Dat is de vraag naar wat haalbaar voor je zou zijn. Kan je daar eerlijk in zijn naar jezelf?

Stap 4.  Wat besluit je?

Wat wordt je eerste stap? Maak die stap klein en haalbaar. Dat helpt om het vol te houden en doet je vertrouwen groeien in de volgende stap.

Stap 5: Wat maakt dat je het (toch niet) gaat doen?

Deze laatste stap gaat over het doorbreken van mogelijke weerstanden – een menselijk eigenschap. Het is belangrijk om je van die weerstand bewust te zijn en om die te benoemen. Dat voorkomt teleurstellingen in het proces. Daarom zijn deze vragen belangrijk:

5A: Wat maakt dat je het tóch niet gaat doen?

Hoe vertaalt zich jouw weerstand? Heb je het te druk? Toch geen zin? Of nog iets anders?

5B: Wat heb je nodig om het tóch te gaan doen?

Die vraag kan ieder alleen voor zichzelf beantwoorden. Het stellen van die vraag helpt inzicht geven wie of wat nodig is bij het zetten van de eerste stap.

Wat handige tips

Vraag de persoon om de antwoorden op de vragen (lees: het advies aan zichzelf) hardop uit te spreken. Dat versterkt het effect! Of laat het opschrijven.

Laat de persoon een afbeelding meenemen die iets vertelt over zijn droom of doel. Zo’n beeld kan ondersteunend werken. (inspiratiekaarten, gesprekskaarten gebruiken?)

Tijdens het gesprek gaat er in jouw hoofd ook van alles om, ook oplossingen, probeer die te parkeren, door bv een notitie in de vorm van een steekwoord op je notitieblok, dan kan je daar altijd nog naar sturen in een gesprek mocht dat nodig blijken en heb je weer ruimte om te luisteren.

Handelingsperspectieven vinden rond de zes dimensies

Als uit het gesprek is gebleken wat de veranderwens is, wordt het tijd om te zoeken wat daarbij past. Het kan zijn dat je uitkomt op een oplossing die buiten jouw praktijk of vakgebied ligt. Daarom is het belangrijk om goed zicht te hebben op wat er is in jouw buurt aan ondersteuning, zowel formeel als informeel.

Zoek je expliciet rond de zes dimensies van Positieve Gezondheid handige e-health oplossingen, interventies of tips? Dan vind je hieronder enkele suggesties:

De beste apps voor jouw gezondheid

De GGD-Appstore biedt een overzicht van relevante en betrouwbare gezondheidsapps en websites.

Naar de GGD-Appstore GGD AppStore

Goed voor jezelf zorgen als je ziek bent

Klein geluk als je ziek bent, van Inge Jager en Maria Grijpma. Dit boekje staat vol tips en praktische adviezen.

Info over het boek: Home - Klein Geluk

Erkende interventies

Snel zien welke erkende interventies er beschikbaar zijn voor Positieve Gezondheid? Bekijk dan het overzicht op Loketgezondleven. Je kunt zoeken op gezondheidsthema’s, settings en doelgroepen. De databank is een gezamenlijk initiatief van Kenniscentrum Sport & Bewegen en het RIVM.

Naar Loketgezondleven: Leefstijlinterventies zoeken | Loketgezondleven.nl

Format notities spinnenwebgesprek (aan het einde van het gesprek noteren).